Psihoanalitički metod

 

Frojd je razvio specifičan metod rada sa klijentima koji imaju psihičke probleme i nazvao ga je psihoanalitički metod. Čine ga psihoanalitička situacija i pravilo slobodnog asociranja. Psihoanalitička situacija (engl. setting) se sastoji od toga da se dolazi u određeno, unapred dogovoreno vreme kod psihoanalitičara, više puta nedeljno, da sesije (naziv za psihoterapijske seanse sa klijentima) traju 50 minuta, da klijent leži na kauču i pridržava se pravila slobodnog asociranja, a psihoanalitičar sedi u fotelji pored glave klijenta i slobodno lebdećom pažnjom prati asocijacije klijenta i daje interpretacije. Pravilo slobodnog asociranja znači da se od klijenta očekuje da verbalno prenese sve ono što u datom trenutku čini sadržaj njegove ili njene svesti.

 

Sve prepreke koje su ometale slobodno asociranje Frojd je tumačio nesvesnim otporima klijenta da se otkriju određene asocijacije i pretpostavljao je da u njihovoj pozadini stoje nesvesni konflikti. Osvešćivanjem konflikata i njihovim razumevanjem pojačavale su se svesne snage ličnosti i čovek je bolje vladao svojim psihičkim životom, a istovremeno i svojim društvenim životom. Svaki klijent je predstavljao priču za sebe i nov izazov za razumevanje psihičkog funkcionisanja. Čitanje Frojdovih studija slučaja podseća na detektivske romane jer se stalno traga za skrivenim značenjima iza prezentovanog materijala. Analiza snova ima poseban značaj u psihoanalizi. Snovi predstavljaju manifestni (spoljašnji) prikaz latentnih (unutrašnjih) konflikata. Tumačenje sna izgleda nekad kao tumačenje simbola i vodi nas ka konstruisanju značenja koje san nosi za pojedinca.

Freud je razlikovao tri faze u razvoju metoda:

•     primena katarktičkog postupka uz pomoć hipnoze i koncentracije (slučaj Ane O.);

•     uvođenje slobodnih asocijacija i analize otpora (slučaj Elizabete fon R. koja je zamerila što joj se prekida tok njenih misli);

•     neusmeravanje, tj. napuštanje nastojanja da se posebni sadržaji dovedu u središte pažnje, već se posmatralo sve što se datog trenutka javljalo na površini svesti (slučaj Dora). Prilaženjem analizi preko svega što se javlja na površini u doživljajima i ponašanju analiziranog, on/a postaje vodič u svom samoistraživanju, a slobodne asocijacije dobijaju svoj puni smisao za metodološku razradu rada sa otporima.

Razvoj psihoanalitičkog metoda krenuo je od analize simptoma da bi došao do analize celokupne ličnosti. U prve dve faze Frojd je postavio osnove psihoanalitičkog metoda: ljudski odnos simpatije, poverenja i saradnje između analitičara i klijenta, pravilo slobodnog asociranja kao stav potpuno objektivnog posmatranja, rad na razumevanju građe koji ide od površine ka dubini i omogućen je prepoznavanjem i tumačenjem otpora. Njihova kruna je dodata u trećoj fazi, a Freud ju je opisao kao čisto zlato psihoanalize - strogo neusmeravanje. To je stav potpuno objektivnog posmatranja analitičara koji se sastoji u tome da se sva saopštenja klijenta prate sa istom “plutajućom” pažnjom bez voljnog usmeravanja na pojedine detalje. Frojd drugim rečima kaže da klijentovom nesvesnom koje se otvara treba okrenuti svoje sopstveno nesvesno.

Pridržavanje zlatnog pravila neusmeravanja i pravila o usmeravanju pažnje na aktuelnu površinu onoga što nam analizand pruža omogućilo je uočavanje najvažnijeg fenomena koji se tokom psihoanalize dešava, a to je prenos (transfer). Zahvaljujući prenosu skrivena i zaboravljena osećanja postaju aktuelna i manifestna i omogućavaju psihički rad. U radu sa prenosom leži najveća odgovornost analitičara. Najveće teškoće postoje ne samo u rukovanju prenosom već i u pridržavanju pravila neusmeravanja kako bi se uočilo i prepoznalo ono što se dešava. Plodovi ovakvog rada se vide tek kasnije kada klijent osvesti i stekne jasnu sliku o svom psihičkom funkcionisanju.

Psihoanalitički metod se smatra specifičnim istraživačkim naučnim metodom u oblasti proučavanja ljudske psihe i nesvesnog. Danas postoje modifikacije psihoanalitičkog metoda koje se koriste u proučavanju efekata psihoanalize, kao i za razumevanje celokupnog procesa promene koji psihoanaliza podstiče kako kod psihoanalitičara tako i kod klijenata.